TAAT Technologie Cyfrowe

Terminologia typograficzna

Zanim zaczniesz przeglądać kolejne strony o typografii internetowej koniecznie musisz się zaznajomić z prawidłowym nazewnictwem. Najczęstsze błędy to mylenie pojęć: czcionka, font i krój pisma.

Pech

Niestety, Polacy sprowadzają większość nowinek technicznych z zagranicy, a nasz język za nimi nie nadąża. Nowa technologia wchodzi w życie, począwszy od małego kręgu, dociera do języka potocznego, a na samym końcu, kiedy już jest chlebem powszednim następuje próba zwalczenia nawyków poprzez oficjalne regulacje Rady Języka Polskiego. Wzorowym przykładem jest np. pisownia słowa „e-mail”. Ostatnio pojawiły się nowe wytyczne dotyczące odmiany wyrazów zakończonych na „x”. Jak się łatwo domyślić, ludzie pisali i tak i tak. Co miała zrobić Rada? A no oficjalnie dopuścić „i tak i tak”…

Czcionka = literki

Język polski jest językiem bardzo bogatym, więc bardzo dziwi mnie fakt „spłaszczenia” terminologii dotyczącej ogólnie pojętych znaków pisarskich.

Może ze względu na ułatwienie, przyjęło się określenie ogólnego słowa „czcionka”. Może i jest łatwiej, ale to tak jakby używać słowa „literki”. Niby wiadomo o co chodzi, ale od razu widać, że mówi „nieprofesjonalista”. Jest to po prostu określenie nieprecyzyjne.

Nieszczęście wzięło się prawdopodobnie z niefortunnych tłumaczeń z języka angielskiego. W opcjach systemu Windows, nawet w OpenOffice widzimy wyłącznie „czcionka”.

Podobieństwo i częściowe wzajemne zazębianie się pojęć to kolejny powód.

Najłatwiej wytłumaczyć na przykładzie.

Urbański zerknął na maszynopis i szepnął: „Musisz zmienić czcionkę”.

Miał na myśli, że:

Właściwe znaczenie

Czcionka

Czcionka to określenie pieczątki, wzoru znaku, który jest odbijany na papierze. Od czasów Gutenberga, używane przez na określenie sześciennego elementu z rysunkiem pojedynczej litery, ze złożenia których powstaje matryca strony odbijanej na papierze.

Jak widać, jest to określenie archaiczne w stosunku do współczesnych technologii.

Krój pisma

Krój pisma, to - mówiąc w skrócie - wygląd liter. Kroje pisma można podzielić na ze względu na charakter na wiele kategorii. Najprostsze podziały to:

To tylko podstawowy, orientacyjny podział. Klasyfikacja krojów pisma, to cała odrębna dziedzina, uwzględniająca ich cechy takie jak:

Dobór odpowiedniego kroju pisma dla danego tekstu zależy od bardzo wielu czynników i jest tematem na osobny artykuł.

Font

Font to plik z informacjami o kroju pisma. Z fontem związane są między innymi takie pojęcia jak:

  1. Zestaw znaków (lista wszystkich znaków, które opisuje dany font). Nie wszystkie fonty opisują wszystkie możliwe znaki. Niektóre opisują tylko podstawowe znaki alfabetu angielskiego
  2. Format fontu (otf, ttf, Type I itp.)
  3. Rodzina fontów (zestaw plików z informacjami o poszczególnych odmianach kroju pisma)
  4. Kerning (informacje o odstępach pomiędzy poszczególnymi parami znaków)
  5. Hinting (podpowiedzi, jak ma wyglądać znak, po zmianie stopnia pisma [rozmiaru])
  6. Funkcje zecerskie (ang. Opentype features)

Słowo font brzmi w języku polskim i angielskim tak samo.

Odmiana pisma

Odmiana pisma, to wersja kroju pisma, posiadająca te same cechy pisma co krój bazowy, ze zmienioną cechą, np. grubość lub pochylenie. Dany krój może występować w kilku odmianach, np:

Zestaw odmian pisma (danego kroju) nazywany jest rodziną danego kroju. Zestaw plików z poszczególnymi odmianami, to rodzina fontów.

Większość programów komputerowych umożliwia utworzenie sztucznych odmian danego kroju pisma, w przypadku kiedy ich brakuje. Są o opcje zwykle nazywane „pogrubienie” i „pochylenie”.

O różnicach pomiędzy odmianami stworzonymi przez projektantów i odmianami tworzonymi sztucznie i dlaczego te są złe, postaram się napisać w najbliższym czasie.

Wnioski

Przykłady

  1. Jeśli chcesz użyć innych krojów niż te, które są dostępne w menu, musisz zainstalować dodatkowe kroje, ściągając z internetu dodatkowe fonty(doinstaluj inne kroje, ściągnij inne fonty).
  2. Jeśli w Wordzie zmieniasz „Arial” na „Times New Roman”, zmieniasz krój pisma z bezszeryfowego na szeryfowy (użyj innego kroju, zmień krój).
  3. Jeśli zmieniasz w Wordzie „Arial 12 pkt” na „Arial 14 pkt”, zmieniasz stopień pisma (powiększ tu, powiększ litery, zwiększ stopień, większym stopniem).
  4. Jeśli chcesz wytłuścić słowo w Wordzie, musisz użyć grubszej odmiany tego samego kroju (pogrub to, zrób to grubszą).
  5. Jeśli chcesz napisać coś kursywą, musisz użyć odmiany pochyłej (pochyl to, zrób to pochyłą).

Artykuły z Wikipedii

Interlinia

Przypisy

W niektórych formatach fontów, informacje o kroju pisma zapisane są w kilku plikach (np. trzech dla tej samej odmiany). W takim przypadku, jeśli rodzina zawiera 6 odmian, zapisane są w 18 plikach.